پروانه و فریدون را بخوانید/ انسیه موسویان

عنوان مجموعه اشعار : لب مهتابی اندوه
شاعر : محمد راثی


عنوان شعر اول : ترا ز کنگره عرش می زنند صفیر
تو مانده ای و همان اضطرابهای حقیر!

نسیم و ابر و پرنده که ترجمان دلت بودند

میان خط کشی گیج شهر جاماندند





در این حقارت بالکن

که روزنامه نگوید بجز دروغ و هراس

چه ذوق می بری از صبح و صرف صبحانه؟

عنوان شعر دوم : هیچ
خواب است و خیال صبح

می گفتند


جنجال کنان کلاغهای لجباز

وقتی که -به زعم خویش- می کوشیدند

با قیچی بالشان

و حربه قیل و قالشان

تاریک کنند ساحت آفاق


هر چند که طول و عرض این غوغا

در چشم شکوه بی کران صبح

اندازه هیچ بود بی اغراق!

عنوان شعر سوم : حکایت منظوم
گویند راویان که چو از شدت مرض*

حجاج-حاکم اموی-گشت محتضر

می گفت با طبیب فرومانده در علاج

اکسیر تو نکرد چرا ذره ای اثر؟


من آن کسم که پنجه ء بیداد گسترش

از شیعیان مجال تنفس گرفته بود

در سایه شکنجه و کابوس قهر من

در شام کوفه نور حقیقت نهفته بود


من آن کسم که گردن ابن جبیر را

گفتم به غیر قبله ببرند از غضب

وقتی جواب داد که در هر طرف خداست

گفتم به روی خاک ببرند از عقب


از آن زمان توهم آن نعش هولناک

یک لحظه از برابر چشمم نمی رود

گوئی سر بریده به من می زند نهیب

این وهم با دوای تو ساکن نمی شود


یک تکه گوشت را به نخی بست آن طبیب

فرمود تا ببلعد و آنگه کشد برون

محصول آن معاینه : بر روی تکه گوشت

چسبیده کرمهای فراوان و گونه گون


گفتا طبیب چاره چه جوئی که این گزند

از تیر آه خیل ستمدیدگان رسید

حجاج گفت پند به ناصح فروگذار

در کار خویش کوش که دردم امان برید


گفتا طبیب دست فرو شو که همچو کوه

آوای تو به جانب تو بازتاب یافت

هی می زدی به توسن عصیان شتابناک

غافل که این سمند به بیراهه می شتافت!

نقد این شعر از : انسیه موسویان

شعر نیمایی در روزگار ما قدری مظلوم واقع شده است. در میان شاعران جوان امروز، گرایش اغلب علاقه مندان به قالب های کلاسیک به سمت قالب غزل و اندکی نیز رباعی ست و گرایش علاقه مندان قالب های جدید هم عمدتاً به سمت سپید است. کمتر شاعری را در این روزگار می توان یافت که به طور جدی و حرفه ای در قالب نیمایی کار کند. این بی میلی شاید به دلیل الزامات وزن و قافیه در این قالب و دشواری های سرودن این قالب باشد. قالب نیمایی با وجود ظاهر ساده و فریبنده اش، بسیار دشوار است. به ویژه رعایت مصراع بندی آن و آغاز و پایان مصراع ها که بسیاری درآن به اشتباه می افتند. در چنین شرایطی وجود شاعری که به طور جدی و پیگیر در قالب نیمایی طبع آزمایی می کند و با بسیاری از قواعد و اصول سرایش آن آشنایی دارد، شایسته ی تحسین و تقدیر است. آقای محمد راثی، دو شعر نیمایی فرستاده اند که خوشبختانه در هردو شعر اصول و قاعد این قالب را به خوبی رعایت کرده اند. به جز یک مورد جزئی که در شعر دوم به نظر می رسد وزن این سطردچار مشکل است:

با قیچی بالشان

و حربه قیل و قالشان

تاریک کنند ساحت آفاق

کافی ست دو سطر اول را با سطر بعدی آن مقایسه کنیم تا متوجه اشکال وزن شویم. به هر روی، ارزش کار آقای راثی در روشن نگه داشتن چراغ قالب نیمایی قابل تحسین و بسیار ازرشمند است.
شعر سوم همانگونه که شاعر به درستی اشاره کرده یک حکایت منظوم است. لحن، زبان و واژگان به کار رفته در این اثر کاملاٌ کهن ست. سوالی که مطرح می شود این است که چه ضرورتی باعث شده در روزگار کنونی، حکایتی را به نظم درآورده ایم که نه زبان و واژگان آن متعلق به دنیای کنونی ست و نه موضوع و محتوای آن. طبیعی ست که نباید انتظار داشت مخاطب امروز به سادگی با آن ارتباط برقرار کند. به جز معدود مخاطبان خاصی که شاید به زبان فاخر در شعر کهن بسیار علاقه مند باشند، سایر مخاطبان آن را به دشواری خواهند پذیرفت.
در میان شاعران معاصر کسانی چون نیمایوشیج با چهارپاره ی معروف «افسانه»، شاملو با قصه ی منظوم پریا، فروغ فرخزاد با منظومه ی «علی کوچیکه» تجربه های خوبی در این زمینه داشته اند. مخاطب این منظومه ها بزرگسالانند اما به لحاظ زبان و بیان، برخی از نوجوانان هم به این منظومه ها توجه و علاقه نشان می دهند. به علاوه زبان این منظومه ها معاصر و نو و کاملا متعلق به مردم امروز است.
هم چنین یک منظومه ی بسیار زیبا و امروزی از گلچین گیلانی هست که توصیه می کنم شاعر گرانقدر آن را بخوانند. این شعر اینگونه آغاز می شود:
گُل بود و سبزه بود و سرودِ پرنـده بود
در آفتاب، گرمیِ شـــادی دهنده بود

بر آب و خاک، بادِ بــهشتی وزنده بود
در باغ بود کــاجی پر شاخ و سهمگین...

با آرزوی توفیق برای جناب آقای ارثی منتظر آثار جدیدشان هستیم.

منتقد : انسیه موسویان

متولد اول مرداد 1355 در مشهد کارشناس زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه فردوسی مشهد کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه علامه طباطبائی شاغل در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با سمت کارشناس مسئول ادبیات کودکان و نوجوانان از سال 1374 تا کنون

در تلگرام به اشتراک بگذارید

دیدگاه ها - ۱

پاسخ

محمد راثی » سه شنبه 24 مهر 1397

سلام و عرض ادب .ضمن تشکر از وقتی که صرف این نوشته ها کردید . بنده قصد دفاع از این نوشته ها را ندارم اما چون مطالب این سایت وزین ممکن است مورد استفاده علاقه مندان ادبیات قرار گیرد و بهتر است مطلبی قابل مناقشه نوشته شود در مورد وزن شعر دوم عارضم که در زحافات بحر هزج سروده شده .همان وزن رباعی مفعول مفاعلن مفاعیل فعول که به اقتضای کوتاه و بلند بودن سط