لطایف الشعرا

 ۱

ملا پناه واقف یکی از شاعران قرن 12 آذربایجان بود که در دربار ابراهیم خان حاکم شهر شوشا(شیشه )خدمت می کرد.یکی از دلائل تشدید دشمنی میان ابراهیم خان و آقا محمد خان قاجار اشعار هجو آمیزی بود که این شاعر برای خان قاجار سروده بود.

وقتی خان قاجار شهر شیشه را در محاصره گرفته بود دستور می دهد بر کاغذی این شعر را بنویسند و به خیمه ابراهیم خان پرتاب کنند:

ز منجنیق فلک سنگ فتنه می بارد

تو ابلهانه  بگیری به شهر شیشه حصار

ملا پناه وقتی این شعر را می شنود دستور می دهد این شعر را در جوابش بنویسند و به اردوی آقا محمد خان پرتاب کنند:

گر نگه دار من آنست که من می دانم

شیشه را در بغل سنگ نگه می دارد!

پس از پیروزی آقا محمد خان و تسلیم حاکم شوشا چون ملا پناه را به محضر خان قاجار می آورند هرچه بزرگان شفاعت می کنند افاقه نمی کند و شاه حکم به قتل ملا پناه می دهد.در این میان یکی از درباریان با اصرار از ملا پناه می خواهد که لااقل شعری فی البداهه در مدح خان قاجار بگوید تا از خونش در گذرد.

برای لحظاتی سکوت حکم فرما می شود و ملا پناه که مستاصل به شاه نگاه می کند چنین می گوید:

نه فضل ترا که مدح عالیت کنم

نه فهم ترا که حرف حالیت کنم

نه ریش ترا که ریشخندت سازم

نه ....ترا که ......مالیت کنم.

آقا محمد خان با  شنیدن این شعر نمی تواند جلوی خنده خود را بگیرد و از تقصیر شاعر می گذرد!

2

لعلی حکیم یکی از نخستین پزشکان آشنا به علوم جدید زمان قاجار بود که در عین حال طبع بسیار لطیفی داشت و در سرودن اشعار طنز آمیز از اساتید فن بود.و بخاطر حرفه اش همیشه شبها بر درخانه اش چراغی می افروخت تا چنانکه بیماری بطور اضطراری مراجعه کند مورد مداوا قرار گیرد.

در یکی از شبهای سرد زمستان تبریز که ایشان با سروصدای کوفتن در از خواب بیدار شد حاج نظام العلما را دید  که می گوید:

جناب حکیم مصراعی به ذهنم رسیده که از سر شب تا به حال هرچه فکر می کنم نمی توانم کامل کنم و به خاطر آن خوابم هم نمی آید.

حکیم پرسید: حالا بخوان ببینم چه نوشته ای؟

نظام العلما گفت:

شیطان لعین رانده ز درگاه خدا شد

حکیم که بسیار عصبانی شده بود گفت پس اینرا هم اضافه کن:

آمد به زمین حاج نظام العلما شد.

3

به مناسبت بزرگداشت استاد شهریار در تبریز مراسمی گرفته بودند و امام جمعه وقت تبریز جناب ملکوتی که گاها از فرط سادگی مسئله ساز می شد قرار شد جلسه را با سخنانش افتتاح کند.

ایشان سخنانش را با این آیه که تقریبا خواندنش در آن شرایط چندان مناسب نبود شروع کرد:

الشعرا یتبعهم الغاوون.الم تر انهم فی کل واد یهیمون و انهم یقولون ما لا یفعلون

پس از صحبت ملکوتی استاد میکروفون را در دست گرفت و گفت:

همان طوری که حاج آقا فرمودند شعرا کسانی هستند که گمراهان از ایشان تبعیت می کنند.پس لاجرم حاج آقا و این دم و دستگاه هم جزو گمراهان هستند که این مراسم را بخاطر بزرگداشت من شاعر ترتیب داده اند!